DE WESTEREEN/HURDEGARYP – Een staande ovatie kreeg de 93-jarige Jack Kooistra vorige week bij binnenkomst in de grote zaal van zorgcentrum Bennema State in Hurdegaryp. Daar werd de documentaire ‘Hunting Jack’ vertoond, waarin Kooistra terugblikt op zijn levenswerk. Jack Kooistra is landelijk bekend geworden als nazi-jager en wordt zelfs de Friese Simon Wiesenthal genoemd. Daarnaast verzamelde hij in zijn vrije tijd namen van slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Dat begon ooit in Noordoost-Friesland, de regio waar hij is geboren en getogen.
Jack (Jacob) Kooistra is op 24 maart 1930 geboren in De Westereen en woonde de eerste jaren van zijn leven in Dantumawoude (nu Damwâld). Hij was de zoon van Ymkje Wijbenga uit Dantumawoude en Jan Kooistra uit Kollumerzwaag. Het echtpaar kreeg nog twee zonen, Piet en Broer. Jack: ,,Ik heb op de christelijke lagere school in Akkerwoude gezeten, dat was een heel eind lopen omdat wij toen nog in Dantumawoude woonden. Schoolhoofd was Tabe Feddema en we hadden een strenge schooljuf: Juliana van Pommeren.’’ Het moment dat de oorlog uitbrak kan Kooistra zich nog goed herinneren. Het was op een vrijdag toen er een politieagent in de klas kwam, Paul Knijff. Hij zei: ‘Jongens en meisjes jullie moeten naar huis. Het is oorlog.’De eerste namen
Wat Jack ook nog goed weet is dat elke vrijdag de visboer langskwam, te weten Jan Hendrik Venema uit Hurdegaryp. Dan kregen ze verse vis. Maar op een dag kwam hij niet meer opdagen. ,,Wat is er aan de hand’’, vroeg Jack aan zijn mem. De visboer bleek opgeroepen te zijn voor het leger. Een week later hoorde hij dat de visboer gesneuveld was tijdens gevechten met de Duitsers op de Afsluitdijk ,,Ik heb een schrift gepakt en zijn naam genoteerd.’’ Hij was toen tien jaar. Na de bevrijding verhuisde het gezin naar de Skoallestrjitte in De Westereen, vlakbij beppe Griet. Beppe Griet las de Telegraaf wat in die tijd heel bijzonder was in de regio Noordoost-Friesland.
Als Jack bij beppe Griet was spreidde hij de krant uit op de vloer en ging de rouwadvertenties lezen. De namen van de mensen die omgekomen waren in de oorlog schreef hij op.
Hij begon zijn strijd om oorlogsmisdadigers op te sporen naar eigen zeggen uit een vorm van wraak. ,,Justitie deed er niks mee, terwijl een groot aantal naar Zuid-Amerika was gevlucht. Toen dacht ik, dan moet ik het zelf maar doen.’’In totaal traceerde Kooistra ongeveer honderd oud-nazi’s en collaborateurs, onder wie Nederlandse SS’ers als Adolf de Man, Klaas Epskamp en Gerardus Weimar. Ook speelde hij een belangrijke rol bij de opsporing van kampcommandant Herbertus Bikker (de Beul van Ommen) en NSB’er Jacob Luitjens alias de Schrik van Roden. ,,Ik vond dat ze alsnog moesten boeten voor wat ze hadden gedaan, ook al was het lang geleden. Ik kan niet tegen onrecht. Daar vecht ik tegen. Altijd.’’
Bytsje knettergek
In het dagelijks leven was Kooistra rechtbankjournalist voor het Friesch Dagblad. Ook was hij voetbalscheidsrechter op hoog niveau. Maar bovenal was hij verzamelaar van namen. Bijna obsessief, of zoals hij het zelf
zegt: in bytsje knettergek. ,,Mensen die de oorlog niet hebben meegemaakt, kunnen zich niet voorstellen wat het teweeg heeft gebracht.’’ Nog altijd vindt hij het shockerend dat zoveel onschuldige mensen, zelfs kinderen en baby’s vermoord zijn in de oorlog. Uit eigen ervaring weet hij dat niet alle Duitsers kwaadaardige bedoelingen hadden. In zijn dorp werden veel razzia’s gehouden, meestal ’s morgens vroeg om zeven uur. ,,Eén van de Duitsers waarschuwde ons daarvoor zodat mijn vader en de onderduikers zich op tijd konden verstoppen. Daardoor zijn ze niet gearresteerd. Ik heb die man later opgespoord, zag zijn naam op een Duitse oorlogsbegraafplaats staan en stond half jankend aan zijn graf. Ik had zo graag met deze man kennis willen maken. Postuum ben ik deze man dankbaar.’’
Documentaire op tv
Jack Kooistra trouwde in 1956 met Froukje Kuik met wie hij in Leeuwarden woonde. Het gezin kreeg twee kinderen, Edith (1956) en Jacques (1958). Tot voor kort woonde Jack nog in Leeuwarden, maar door een onfortuinlijk ongeluk in januari 2023 is hij na uitvoerige behandeling in zorgcentrum Bennema State opgenomen voor verdere zorg. Nog elke dag beantwoordt hij vragen van nabestaanden over de oorlog. Kooistra’s kaartjes zijn inmiddels overgebracht naar het Militair Mobiel Depot in Loosrecht. Het archief wordt gedigitaliseerd en zijn zoon Jacques Kooistra heeft de stichting Hunting Jack opgericht, onder andere om de boodschap van de film te waarborgen. ,,Helaas is het nog steeds actueel.’’
De documentaire ‘Hunting Jack’ zal in verschillende landen te zien zijn. Ook Omrop Fryslân en de NPO gaan de documentaire gemaakt door Hidde de Vries – uitzenden.
